- Γκαλαπάγκος
- (Galapagos). Αρχιπέλαγος (7.812 τ. χλμ., 18.900 κάτ. το 2002) του Ειρηνικού ωκεανού. Αποτελείται από 15 μεγάλα και πολυάριθμα μικρότερα νησιά, που περιλαμβάνονται στις επαρχίες του Ισημερινού και απέχουν από τις ακτές του περίπου 900 χλμ.
Από το 1892 ονομάζονται επισήμως Αρχιπέλαγος του Κολόν, με την ευκαιρία της τέταρτης εκατονταετηρίδας του ταξιδιού του Κολόμβου (Colon ισπανικά).
Τα νησιά έχουν διπλή ονομασία γιατί τα εξερεύνησαν και οι Άγγλοι και οι Ισπανοί: Ιζαμπέλα (Αλμπίμαρλ) το μεγαλύτερο· Σαν Κριστομπάλ (Τσάταμ), στο οποίο βρίσκεται η πρωτεύουσα Μπακερίσο Μορένο και όπου κατοικεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού· Φερναντίνα (Νάρμπορο), Πίντα (Άμπινγκτον), Μαρτσένα (Μπίντλο), Τζενοβέζα (Τάουερ), Σαν Σαλβαδόρ ή Σαντιάγο (Τζέιμς), Σάντα Κρους ή Τσάβες (Ιντεφάτιγκαμπλ), Σάντα Μαρία ή Φλορεάνα (Τσαρλς), Εσπανιόλα (Χουντ) κλπ. Τα Γ. ανακάλυψε το 1535 ο Ισπανός Toμάς ντε Μπερλάνγκα και το 1793 τα εξερεύνησε ο Αλόνσο ντε Τόρες κατά διαταγή του αντιβασιλιά του Περού· το 1832 προσαρτήθηκαν στον Ισημερινό.
Ηφαιστειογενούς προέλευσης, τα νησιά Γ. αποσπάστηκαν από την αμερικανική ήπειρο σε πανάρχαιους χρόνους. Διατήρησαν όμως μία πανίδα εξαιρετικού ενδιαφέροντος και πλούσια σε ενδημικά είδη, που τράβηξε την προσοχή του Δαρβίνου, ο οποίος πραγματοποίησε στα νησιά επιστημονική αποστολή. Η χλωρίδα των Γ. παρουσιάζει διάφορα ενδημικά είδη και είναι αρκετά πλούσια, ιδιαίτερα στα υψώματα πάνω από 500 μ. όπου οι άνεμοι είναι φορείς πλούσιων κατακρημνίσεων. Στις παραλιακές ζώνες είναι εξάλλου αισθητή η επίδραση του ψυχρού ρεύματος Χούμπολτ (ή του Περού), που τις περιβρέχει· γι’ αυτό και το αρχιπέλαγος έχει θερμοκρασίες χαμηλότερες από εκείνες του γεωγραφικού του πλάτους (από τα νησιά περνάει ο Ισημερινός).
Η τοπική οικονομία βασίζεται στην αλιεία, στην επεξεργασία δερμάτων και κυρίως οστράκων και γιγαντιαίων χελωνών (η ονομασία του αρχιπελάγους προέρχεται από τη λέξη galapago, που ισπανικά σημαίνει χελώνα) και στη γεωργία (ζαχαροκάλαμο, καφές, γιούκα και άλλα φυτά με υφάνσιμες ίνες κλπ.).
Οι ακτές των νησιών Γκαλαπάγκος χαρακτηρίζονται από βράχους προερχόμενους από λάβα και αραιή βλάστηση.
Η πανίδα των νησιών Γκαλαπάγκος παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, μια και είναι πλούσια σε ενδημικά είδη. Στις εικόνες φαίνονται: 1) εντομοφάγοι σπίνοι του γένους camarhynchus· 2) παπαγάλος του γένους άρα, που δεν είναι ιθαγενής των Γκαλαπάγκος· 3) μαύρος γλάρος· 4) άλμπατρος· 5) μίλβος· 6) γκρίζος πιγκουίνος· 7) χερσαία ιγκουάνα· 8) θαλάσσια ιγκουάνα· 9) χελώνα νεγκρίτο· 10) πιγκουίνος επαίτης· 11) ζαλόφος του Βόλενμπακ· 12) κορμοράνος άπτερος· 13) κάβουρας του γένους grapsus· 14) σπίνος του γένους geospiza· 15) αρσενικό και θηλυκό μιας ποικιλίας του πουλιού φρεγάτα η μεγαλοπρεπής.
Φωτογραφία του νησιωτικού αρχιπελάγους Γκαλαπάγκος από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Μάιο του 1996, από ύψος 290 χλμ. Διακρίνεται στο κέντρο το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος, η Ιζαμπέλα (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov).
Dictionary of Greek. 2013.